Fince Küçük Kelimeler (Edat ve Bağlaçlar)

Fince'de bağlaçlar ve edatlar için kullanılan kelimelere pikkusanat yani küçük kelimeler denildiğini bir önceki yazımızda belirtmiştik. Bu kelimelerden bir kısmından daha önce bahsettik. Şimdi de Fince'de en çok kullanılan edatlar ve bağlaçları sıralamaya devam edeceğiz.

Kun
Kun sinä saat paketin, ilmoita minulle.
Paketi aldığında, bana bildir.
Kun saavuin Helsinkiin, juna oli jo lähtenyt.
Helsinki'ye vardığımda, tren çoktan gitmişti.
Sinä varmasti tykkäät siitä, kun sinä näet sen.
Onu gördüğünde, onu kesin beğeneceksin.
Örneklerde görüldüğü gibi birden fazla eylem var ve bunların zamanları farklı.
Daha basit şekilde; yaptığında, ettiğinde şeklindeki kullanımlarda "kun" kelimesini kullanıyoruz.

Että
Birine bir konuyu anlatırken alıntı yaptığımızda genelde bu kelimeyi kullanıyoruz.
Diyelim bir arkadaşınız size dedi ki "Ben yarın işe gelmeyeceğim.". Siz bunu 3. bir kişiye anlatırken:
Ali dedi ki yarın işe gelmeyecekmiş.
Ali yarın işe gelmeyeceğini söyledi.
Yukarıdaki cümlelerde olduğu gibi aktarıyorsunuz. Fince'de aynı anlatımı yapmak için "Että" kelimesini kullanıyoruz.
Ahmet sanoi että hänellä on selkäkipu.
Ahmet dedi ki onun sırt ağrısı varmış.
Ahmet sırt ağrısı olduğunu söyledi.
Minä sanoin opettajalle etten pääsee kouluun huomenna.
Öğretmenime yarın okula gelemeyeceğimi söyledim.
Että kelimesinden sonra olumsuz cümle geliyorsa ya ayrı ayrı yazıyoruz:
Kerroin hänelle että en mene töihin huomenna.
Veya että en yerine etten şeklinde kısaltıyoruz.

Jotta
Jotta neden sonuç belirtmek için kullanılan kelimelerden biri; bir şeyi yaptım ki şu olsun tarzında cümleler kurmamızı sağlıyor. İngilizce bilenler için İngilizcedeki 'so that' e karşılık geliyor.
Heräsin aikaisin aamulla jotta ehdin kouluun.
Sabah erken uyandım ki okula yetişeyim.
Lähde heti, jotta et myöhästy.
Hemen çık ki geç kalmayasın.

Vaikka
Vaikka kelimesinin türkçe karşılığı genelde 'rağmen, bile' şeklindedir.

Vaikka haluaisin mennä Espanjaan, minulla ei ole rahaa.
İspanya'ya gitmek istesem bile, param yok.
Menen töihin, vaikka en haluaisi.
İşe gidiyorum, istemesem de.
Hän tekee samat virheet, vaikka olen varoittanut häntä monta kertaa.
Aynı hataları yapıyor, onu pek çok defa uyarmama rağmen.

Vaikka kelimesi bazen de iki cümleyi bağlamak için değil sadece anlamı vurgulamak için kullanılır. Türkçe'deki 'bile' kelimesinin karşılığı olarak;
Tähän autoon mahtuu vaikka 10 henkilöä.
Bu arabaya 10 kişi bile sığar.

Muuten
Olkaa varovaisia muuten kaadutte.
Dikkatli olun yoksa düşersiniz.
Maksa velkasi muuten...
Borcunu öde yoksa ...

Bunlar iki cümleyi birbirine bağlamak için en sık kullanılan Fince kelimeler.
Cümle içerisinde kullanılan diğer edatlar ve bağlaçları da şu şekilde sıralayabiliriz.

Heti - Hemen
Kerro heti mitä tapahtui.
Ne olduğunu hemen anlat.



Yleensä - Genelde
En yleensä tykkää kauhuelokuvista.
Genelde korku filmlerini sevmem.

Usein - Sıklıkla
Käyn usein ystäväni kanssa elokuvassa.
Arkadaşımla birlikte sıklıkla (sık sık) fılme giderim (film izlemeye).

Jo - Çoktan, - Beri, Hadi
Kullanıldığı cümleye göre 'Jo' kelimesinin anlamı değişebiliyor.
Olen jo lukenut sen kirjan.
O kitabı çoktan okudum.
Mene jo! (burda 'oyalanma hemen çık/git' anlamı katıyor.)
Git hadi!
Messi oli jo taitava pelaaja jo lapsena.
Messi çocukluğundan beri yetenekli bir oyuncuydu.
Messi taa çocukluğunda yetenekli bir oyuncuydu.
Cümleyi iki şekilde de çevirmek mümkün.

Noin - Yaklaşık
Oletko katsonut sen videon 'Kalevala on noin 100 sekunnissa'?
O videoyu izledin mi 'Yaklaşık 100 saniyede Kalevala'? (Bilmeyenler için Kalevala Fin halk destanı/hikayesi dir.)
Noin kelimesinin bir diğer kullanımı da 'böyle' dir.
Noin siinä käy, kun ei totella.
Laf dinlemezsen, böyle olur.

Melkein, Melko - Neredeyse
Tänään jäin melkein auton alle.
Bugün neredeyse arabanın altında kalıyordum.
En ajanut autoa paljon, auto on melkein uusi.
Arabayı fazla sürmedim, araba nerdeyse yeni.

Itse - Kendi
Hän teki maalauksen itse.
Tabloyu kendisi yaptı.
Lapsi ei itse pystyy päättämään asiaa.
Çocuk kendi karar veremez.
Kaupungin keskustassa oli itse presidentti.
Şehir merkezinde başkanın kendisi bulunuyordu.
Ostin uudet kengät itselleni.
Kendime yeni ayakkabılar satın aldım.

Myös - da/de eki
Postissa on mainoksia myös tänään.
Postada bugün de reklamlar vardı.

- Kin / - Kaan
Myös ile benzer anlama sahiptir ama kullanım alanı daha geniştir. Nerdeyse bütün kelimelere eklenebilir. Fiillere eklendiğinde anlama vurgu katar ama Türkçede tam bunu karşılayacak bi kelime olmadığından bunun tam kullanımını biraz yaşayarak öğrenmek lazım.
Minä kävin Italiassa.
İtalya'yı ziyaret ettim.
Minäkin kävin siellä.
Ben de orayı ziyaret ettim.
Puhuinkin tästä teille juuri tänä aamuna.
Daha bu sabah size bundan bahsetmiştim.

- kin eki olumsuz cümlelerde -kään ekine dönüşür.
En aio hävitä.
Kaybetmeye niyetim yok.
En minäkään.
Benim de.
Minä en syö lihaa.
Et yemiyorum.
En minäkään.
Ben de (yemiyorum)

diğer sık kullanılan sözcükler...

Jäljellä - Kalan
Varasti - Kesin /kesinlikle
Vaille - Eksik
Tasan - Tam
Yli - Üzeri/ Fazla / Geçiyor
Puoli - Yarım

fince dersleri pikkusanat

Finlandiya'da restoran, kafe açma prosedürü

Finlandiya'daki Türklerin çoğu yemek işi ile uğraştığı için çoğu kişiye faydalı olacak bir yazı sizi bekliyor.
Finlandiya'da restoran, kafe, unlu mamüller veya diğer yeme-içme işleri ile uğraşacaksanız veya bir dükkan açacaksanız; hangi evrak işlerini yapmanız gerektiğini bu yazımızda anlatacağız. 

Yazıyı baştan sona dikkatlice okuyun ki sonra evrak işlerini yaparken gereksiz zaman ve para kaybına uğramayın.

Burada karşılaşacağınız en önemli soru; açacağınız işletme veya dükkanda yiyecek ve içecek üretimi olacak mı?
 Eğer yiyecek ve içecek üretimi olmayacaksa yani ürünleri başka bi yerden hazır ve paketlenmiş halde alıp sadece satış yapacaksanız; o zaman işiniz kolay. 
Ama üretim yapacaksanız, yani yiyecek ve içecekler paketlenmemiş halde ise; baya bir evrak işi sizi bekliyor. Bunları adım adım anlatacağız.

Dükkan Bulmak ve Ruhsat Kontrolü

Yapılacak ilk iş, açacağınız mekana uygun bir dükkan bulmak. Dükkanların ruhsatları ve kullanım amaçları farklı; o yüzden bulduğunuz her boş dükkana yeme-içme yeri açamıyorsunuz.
Kira kontratı yapmadan önce kesinlikle dükkanın sizin açacağınız işe uygun olup olmadığını kontrol ettirin. 
Bunun için belediyelerin bina ruhsat bölümünü (Rakennusvalvonta) aramanız veya email atmanız gerekiyor. 
- Yapacağınız işi ve neler üretip satacağınızı anlatın: 
Örnek; kebab-pizzeria açacağım içinde döner, salata şu bu satacağım. Veya unlu mamüller açacağım içinde kek, pasta, çörek, börek yapıp satacağım.
- Dükkanın tam adresini verin.
- Kiralamayı düşündüğünüz dükkanda daha önceden yeme-içme işi yapılmışsa bunu da belirtin.

Size, o dükkanın açacağınız işe uygun olup olmadığını söylüyorlar. 
Restoran için uygun boş dükkan bulmak genelde kolay olmuyor; bu da aklınızda bulunsun. Kafe veya unlu mamüller için yer bulmak biraz daha kolay.

Dükkan Sağlık ve Çevre Kanunlarına Uygun mu

Dükkanın ruhsatında bir sorun yoksa ve dükkan, açacağınız işe uygunsa; sonrasında sağlık denetçilerinin (Terveystarkastaja) kapısını çalıyorsunuz. 
Bunlar da yine belediyede görev yapıyorlar. Elintarvikevalvonta ja ympäristöterveys sağlık denetçilerinin bulunduğu bölümün adı.
Bunlara da açacağınız dükkanı, neler üreteceğinizi, dükkanda kaç kişilik masa sandalye (oturma yeri) olacağını anlatıyorsunuz. Dükkanın krokisi üzerinde neyi nereye koyacağınızı gösteren bir plan çizip yanınızda götürürseniz çok faydası olur.
Bu bilgilere göre size, işte sana şu lazım, dükkana şu tadilatı yap, şunu ekle şunu çıkar şeklinde tavsiyeler verecekler.

Masa sandalye ne alaka derseniz; Finlandiya kanunlarına göre restoran, kafe ve benzeri yerlerde oturan müşteri sayısına göre dükkanın şartları değişiyor.
Örnek: 6 kişiden fazla oturma yeri olan bir restoran veya kafede müşterilerin kullanımına açık bir tuvalet bulunması gerekiyor. (Müşteri sayısı arttıkça gerekli tuvalet sayısı da artıyor). Diyelim dükkanda halihazırda bir tuvalet var ama tuvalet üretim yaptığınız alanın içinde yani müşteri o tarafa geçemez. Bu durumda müşterilerin bulunduğu alana bir tuvalet daha yaptırmanız gerekiyor. O da dünya tadilat masrafı demek.
Size bir tüyo vereyim; genelde barlarda olur, müşteri ayakta durur önünde bi banko olur yiyeceğini içeceğini onun üzerine koyar. Bunlar oturma yerinden sayılmıyor.
Fazladan tuvalet yaptırma masrafı ile uğraşmak istemiyorsanız; 6 tane sandalye atıp geri kalan kısmı müşterilerin ayakta yiyip içeceği şekilde düzenleyebilirsiniz.
Oturma yerleri ile alakalı bir diğer kural da 24 kişiden fazla oturma yeri varsa; dükkanda bu kişi sayısına uygun havalandırma sistemi olması gerekiyor.
Size zaten eksik gedik ne varsa söyleyecekler; ona göre planınızı yapar edersiniz.
Bina ruhsat bölümünden ve sağlık ve çevre bölümünden tamam bu dükkanda dediğin restoran, cafe, unlu mamüller vesaire açılabilir diye görüşleri aldıktan sonra kira sözleşmesini yapmanızda sakınca yok. 
Ama bunlar öncesinde kesinlikle ve kesinlikle kira sözleşmesi yapmayın. 

Dükkan Hijyen ve Sağlık Kontrolü

Belediye bina ruhsat ve sağlık çevre bölümleri ile görüşmelerden sonra, ordan aldığınız tavsiyelere göre plan programınızı yaptınız ve dükkan kira sözleşmesini de imzaladınız. 
Bir sonraki adım işyeriniz için bildirim yapmak. 
Bunu da bir form doldurup (Elintarvikehuoneisto ilmoituslomake) yine sağlıkçıların olduğu bölüme (Elintarvikevalvonta ja ympäristöterveys) veriyorsunuz.
Bu form belediyelerin web sayfalarında bulunuyor, ordan indirip doldurabilirsiniz.

Tampere ve Helsinki için formları aşağıdaki linklerden indirebilirsiniz.

Tampere Form
Helsinki Form

Önemli Not: Bu bildirimi işe başlamadan yani dükkan faaliyete geçmeden en az 4 hafta öncesinden yapmanız gerekiyor.
İşletme kaydını yaptırmış olabilirsiniz ama faaliyete başlamamış olmanız gerekiyor.
Finlandiya'da işletme kaydının nasıl yapılacağını Buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.

Formu doldurup bildirimi yaptıktan sonra sağlık kontrolcüleri dükkana gelip kontrollerini yapıyorlar. Ne zaman geleceklerini size önceden bildiriyorlar.
Size lazım olacak evraklardan biri de Omavalvontasuunnitelma, türkçesi 'kendi kendine kontrol planı'. Hijyen ve sağlık konuları ile alakalı nasıl çalışacağınızı ve temizliği nasıl sağlayacağınızı gösteren bir plan. Bu planının içine üretim için malları nereden alacaksınız, dükkana nasıl taşınacak, dükkanda nerede nasıl saklanacak (çabuk bozulabilecek et ve süt ürünlerinin +6 dereceyi geçmeyecek dolaplarda saklanması gerekiyor mesela), hangi temizlik malzemeleri kullanacaksınız, ne sıklıkla temizlik yapacaksınız vesaire bunları da anlatıyorsunuz.
Bu planı sağlıkçılar kontrole geldiklerinde yanınızda bulundurun ordan sorulara cevap verirsiniz. 
Bu planı herhangi bir resmi kuruma vermeniz gerekmiyor.

Yeme-içme işi için gerekli diğer belgeler

Paketlenmemiş ve çabuk bozulabilecek ürünlerle temas halinde olan kişilerde; yani dükkanın çalışanlarında şu ikisinin bulunması gerekiyor. Hygieniapassi (Hijyen Kartı) ve Salmonella Todistus (Sindirim sistemi bozukluğuna sebep olan bi tür bakterinin sizde bulunmadığına dair belge).
Hygieniapassi almak için kursa gitmeniz gerekiyor veya sadece sınavına giriyorsunuz. Sınavı Türkçe olarak yapan yerler var. Nette biraz araştırırsanız bulursunuz.
Salmonella Todistus için de sağlık kurumlarına başvurmanız gerekiyor; bi test yapıyorlar onun sonucuna göre sizde bu bakteri var mı yok mu söylüyorlar.

Hepsi bu kadar.
Bizim de Finlandiya Tampere'de (Sammonkatu 26 Kaleva adresinde) unlu mamüller dükkanımız kasımda açılacak. Hepinizi bekleriz.
Dükkanın internet sitesi:

https://www.reiluleipomo.fi/

izlanda vatandaşı olmak

Nasıl İzlanda vatandaşı olunur, İzlanda vatandaşı olmak için gereken şartlar neler. Bu yazımızda bunlardan bahsedeceğiz.
Güzel kadınları ve huzur İzlanda sloganı ile son yıllarda popüler hale gelen İzlanda pek çok kişinin dikkatini çekiyor. Haliyle insanlar "nasıl İzlanda vatandaşlığı alırım" sorusunun cevabını arıyor.

                Öncelikle sürekli karıştırılan 2 konudan kısaca bahsetmek lazım. Bunlar; oturma izni ve vatandaşlık.
Oturma izninin farklı türleri var. Bunlardan kimisi o ülkede sadece ikamet etmenizi sağlar, kimisi hem ikamet etmenizi sağlar hem de size çalışma izni verir. Kimisi 1 sene, 4 sene gibi kısa sürelidir. Kimisi de ömür boyu geçerli, sürekli oturum izni dir.
                 Vatandaşlık böyle değildir; tek tiptir ve bi kez vatandaş olunca; vatandaşlara tanınan bütün haklardan yararlanırsınız. Vatandaşlık ve oturma izni arasındaki en önemli fark pasaporttur. İzlanda vatandaşı olursanız İzlanda pasaportu alabilirsiniz ama İzlanda'da sadece oturma izni ile bulunuyorsanız pasaport alamazsınız.
Çok mu önemli? Duruma göre önemli hale geliyor. Diyelim İzlanda'da ikamet izni ile kalıyorsunuz ve İzlanda'da yaşıyorsunuz.Bir işiniz olsa veya tatile gidecek olsanız; İngiltere, Amerika, Kanada vesaire gibi ülkelere vizesiz gidemiyorsunuz. Ama İzlanda vatandaşlığınız varsa; İzlanda pasaportu ile bu ülkelere vizesiz gidebilirsiniz.

                 Neyse işin özü şu; bi kişi evlilik, iş, eğitim vesaire için oturma izni alıp bir ülkeye gidince hemen oranın vatandaşı olmuyor. Vatandaşlık için ülkeler ek şartlar koyuyorlar. Rahmetli Yaşar Nuri Öztürk'ün dediği gibi biz bunları yazılarımızda anlattık.
Yani İzlanda'ya kendimi nasıl atarım oraya nasıl yerleşirim aşamasında iseniz vatandaşlığı dert etmek için çok erken önce oturma izni almanız gerekli. En kolay vatandaşlık veren ülkeler, en kolay vatandaşlık veren avrupa ülkeleri gibi saçma yazılara da prim vermeyin artık. Öyle bi dünya yok; gelişmiş ülkelerden nasıl oturma izni ve vatandaşlık alınacağı ve şartları bellidir. İyi bi sebep sunmadan ve bir sürü evrak işi yapmadan bunları size kimse vermez.

İzlanda Vatandaşlık Şartları

 Kişilerin durumuna göre vatandaşlık şartları değişiklik göstermekte ama bunları 3 grupta toplamak mümkün.

1) Doğuştan vatandaşlık: 

- Anne veya babası İzlanda vatandaşı olan çocuk, doğuştan İzlanda vatandaşlığı kazanır.

- İzlanda'da doğmuş ama hiç bir ülkeden vatandaşlık alamayacak durumda olan herhangi bir çocuk da 3 yıl ikametten sonra İzlanda vatandaşlığı alabilir. 

2) Sonradan kazanılan vatandaşlık:

- İzlanda'da oturum izni ile 7 sene ikamet ederseniz; vatandaşlık için başvurabiliyorsunuz.

- Bir İzlanda vatandaşı ile evli iseniz; bu 7 yıllık ikamet süresi 3 yıla kadar düşüyor. Bunun için İzlanda vatandaşı olan eşin en az 5 senedir vatandaşlığı bulunuyor olmalı ve eşiniz ile en az 4 yıldır evli olmalısınız. 

- Eşler evli değil ama kayıtlı birliktelik içinde iseler (Bazı ülkelerde aynı cinsiyetteki insanların evliliği yasal olmadığından; genelde eşcinseller bu yolu seçerler.) ikamet süresi 5 yıl oluyor.

- Mülteci olarak İzlanda'da bulunanlar da 5 yıl ikametten sonra vatandaşlığa başvurabiliyorlar.

Vatandaşlık kararı verilirken, ikamet ettiğiniz sürenin yanı sıra; 

- Güvenlik tehdidi oluşturup oluşturmadığınıza, yani suç kaydına bakılıyor.

- Maddi durumunuza bakacaklar ve kendinizi geçindirebilir durumda olmanız gerekiyor.

- Son olarak da en az 240 saatlik İzlandaca kursuna gitmiş olmanız gerekiyor.

3) Geri dönüş:

- Eskiden İzlanda vatandaşı olan ama vatandaşlık hakkını bir şekilde kaybetmiş kişilerin bu durumlarını belirtip tekrar vatandaşlık almaları olayı. Bunun için de 1 yıl ikamet şartı aranıyor.

Finlandiya Vergi Sistemi

Finlandiya'da küçük işletmeler için vergi sistemi nasıl işliyor. Finlandiya'da katma değer vergisi ve gelir vergisi nasıl hesaplanıyor be nasıl ödeniyor. Finlandiya'da işletmeniz olmadan nasıl mal ve hizmet satabilirsiniz. Bu yazımızda bu konulardan bahsedeceğiz.

Küçük işletmelerin ödediği vergileri temel olarak 2 gruba ayırmak mümkün; gelir vergisi ve katma değer vergisi (Kdv). Kdv mal ve hizmet satarken fiyata eklediğiniz vergidir ve müşteriden topladığınız bu vergiyi vergi dairesine gönderirsiniz. Gelir vergisi ise yaptığınız ticaret sonucu bir kar elde ederseniz bu kar üzerinden verilen vergidir.

Finlandiya'da Katma Değer Vergisi (Arvonlisävero)

Finlandiya'da Kdv oranları nedir?

Finlandiya"da Kdv oranları Türkiye'den farklı; yiyecek ve alkolsüz içecek ürünlerinde %14 (restoran, kafe, pizzacı, kebapçı vesairede bu oranlar aynı), diğer pek çok ürün ve hizmette ise kdv oranı %24. 

Kitap, ilaç, kültürel ve eğlence biletleri vs de kdv oranı %10.

Kimlerin katma değer vergisi yükümlülüğü vardır?
Yaptığınız işte yıllık hasılatınız 10.000 euro'nun üzerinde ise kdv yükümlülüğünüz var. Diğer bir deyişle bir yıl içinde 10.000 eurodan daha az miktarda mal/hizmet satıyorsanız ürün ve hizmet fiyatlarına Kdv eklemeniz gerekmiyor.

Katma değer vergisi nasıl hesaplanır?
Sattığınız mal veya hizmet için kdv oranı ne ise ona göre ürünün satış fiyatına ekliyorsunuz. Hesaplama için size kolay bir yöntem önerelim: Diyelim satacağınız ürünün kdv oranı %24 ve ürünü 50 liraya aldınız 50 lirada kar eklediniz, ürünün kdvsiz satış fiyatı 100 lira oldu. Bu 100 lirayı 1.24 ile çarparsanız ürünün kdv'li satış fiyatını bulursunuz (124 lira). Aynı şekilde ürünün kdv'li fiyatını 1.24 e bölerseniz: 124 bölü 1.24 = 100 lira ürünün kdvsiz satış fiyatını bulursunuz.
İkinci el eşya alım satımında kdv hesaplaması farklı o yüzden onu aşağıda ayrı bir başlık altında anlatacağız.

Finlandiya'da 2. el eşya alım satımında Kdv nasıl hesaplanıyor?
Finlandiya'da ikinci el eşya alım satımında farklı bir kdv sistemi uygulanıyor.
- Kendinize ait bir kullanılmış eşyayı satarken ürüne kdv eklemenize gerek yok, ayrıca yıllık 5000 euroya kadar olan satışlarda sattığınız ürünlerden gelir vergisi de ödemenize gerek yok. Özetle size ait kullanılmış ürünlerin satışından herhangi bir vergi ödemenize gerek yok (yıllık 5000 euro yu geçmediği sürece).
- Başkasından alıp sattığınız ürünlerde ürün fiyatına kdv ekleme zorunluluğu var. Diyelim bir kişiden 2. el cep telefonu aldınız ve buna belli bir kar ekleyip başka birine satacaksınız; bu durumda ürün fiyatına ayrıca kdv eklemeniz gerekiyor. 2. el ürünlerin alım satımında kdv oranı %24 ancak bu sıfır mallardaki gibi hesaplanmıyor.
Bir örnek verirsek fark kolayca anlaşılır:
Sıfır mal alım satımı kdv hesabı: Toptancıdan 100 liraya bir elbise aldınız, 100 lirada kar payı eklediniz. Ürünün vergisiz fiyatı 200 lira oldu. Buna bir de %24 kdv ekliyorsunuz; 200 x 1.24 = 248 lira kdv li satış fiyatı.
2. el mal alım satımı kdv hesabı: 100 liraya 2. el cep telefonu aldınız. Buna 100 lirada kar payı eklediniz; kdv'siz satış fiyatı 200 lira oldu. Şimdi buna kdv yi eklerken kdv'yi satış fiyatı üzerinden değil sadece kar payı üzerinden hesaplanıyor. Kar payımız 100 liraydı, 100 liranın %24 ünü alıp kdv olarak satış fiyatına ekliyoruz. Bu durumda ürünün kdv'li satış fiyatı 224 lira oluyor.
Not: Bu şekilde ikinci el eşya alıp satacaksanız, bunu ayrıca vergi dairesine bildirmeniz gerekiyor ki bu şekilde daha düşük kdv ile ürünleri satabilesiniz.

Finlandiya'da katma değer vergisi vergi dairesine ödenirken nasıl hesaplama yapılır?
Başta belirttiğimiz gibi ürün ve hizmet satarken bunların fiyatlarına kdv ekliyorsunuz ve bu topladığınız vergileri vergi dairesine ödüyorsunuz.
Peki toplamda ne kadar kdv ödeyeceğimizi nasıl hesaplayacağız?
Müşterilere mal hizmet satarken kestiğiniz fişler ve faturalardan zaten vergi dönemi içerisinde ne kadar katma değer vergisi topladığınız belli ancak bu vergi devlete ödenmeden önce bazı kdv indirimlerinden yararlanabiliyorsunuz.

Not: Bu indirimlerden yararlanabilmek için kdv yükümlülüğünüz olmalı. Diyelim yıllık satışınız 10.000 euro dan az ve kdv yükümlülüğü için herhangi bi başvuru yapmadınız. Bu durumda indirimlerden yararlanamıyorsunuz. 10.000 euro dan az satışı olanların kdv yükümlülüğü olmasa da isteğe bağlı olarak kendinizi kdv yükümlüsü olarak kayıt ettirebilirsiniz.

Örnek: 124 liraya bir malı sattınız. Bunun içinde 24 lira katma değer vergisi var. Devlete hemen 24 lira ödemiyorsunuz; öncesinde bu mal için daha önce ödediğiniz kdv'leri düşüyorsunuz.
Diyelim aynı malı siz toptancıdan 50 liraya aldınız. Toptancı malı size satarken zaten kdv eklemiş oluyor. Yani siz toptancıdan malı satın alırken bu ürün için 9.7 lira zaten kdv ödemiştiniz. Devlete ödeyeceğiniz kdv den bu miktarı düşebiliyorsunuz. 24 - 9.7 = 14.3 lira sonuç olarak devlete ödemeniz gereken kdv tutarı. 
Ürün ve hizmetlerde olduğu gibi diğer harcamalarınızda ödediğiniz kdv'leri de düşebiliyorsunuz. Mesela dükkan kirası içinde kdv ödüyorsanız veya dükkanda kullanmak için aldığınız ürünlerde kdv ödediyseniz bunlarıda düşebiliyorsunuz.
Bu yüzden bütün harcamalarınızda fiş, fatura vb belgeler alıp bunları saklayın.

Önemli Not: Katma değer vergisi ödemeleri kar - zarar dan bağımsızdır. Yani kar veya zarar etmeniz ödeme olayını etkilemez ve kdv her halükarda devlete ödenmelidir.
Örnek: Vergi dönemi içinde geliriniz 5000 lira ama giderleriniz 10000 lira yani 5000 lira zarardasınız. Bu durumda dahi vergi dönemi içinde toplamış olduğunuz katma değer vergileri vergi dairesine ödenmelidir.

Finlandiya'da Gelir Vergisi

Gelir vergisi, işletme tipine ve kar miktarına göre değişiyor. Ayrıca gelir vergisi artan oranlara göre hesaplanıyor; kazanç ne kadar artarsa ödemeniz gereken yüzdelik dilimde artıyor.

(Diyelim; geliriniz ayda 2000 euro %25 vergi ödüyorsunuz, geliriniz 6000 euro %40 vergi ödüyorsunuz vesaire. Not: Oranlar ve rakamlar sadece konuyu açıklamak için gerçek rakam ve oranlar bunlardan farklı olabilir.)

Finlandiya'da gelir vergisi nasıl hesaplanıyor?

Gelir vergisi ürün ve hizmet satışı sonucu vergi dönemi içinde karınız varsa bundan alınan vergidir.

Yani gelir vergisi ödemek için öncelikle işletmenin kâr ediyor olması gerekir. Kdv ile gelir vergisi arasındaki en temel farklardan biri de bu zaten; kdv her halükarda ödenir, gelir vergisi sadece kâr ederseniz ödenir.

Gelir vergisi sistemi mantık olarak Türkiye ile benzer özellikte; vergi dönemi içerisinde belli bir satış yapıp gelir elde ediyorsunuz, bu ürün ve hizmeti oluşturmak için belli bir masraf yapıyorsunuz. 

Bu ikisi arasındaki fark da kârdamısınız zarardamısınız onu görmenizi sağlıyor.

Gelirlerden giderler çıkarılıyor ve kârdaysanız bu kâr üzerinden vergi ödüyorsunuz.

Gelirler hesaplanırken katma değer vergisi buna dahil edilmiyor.

Örnek: Ürünü kdv dahil fiyatı 124 liraya sattınız. Bundan kdv olan kısım (24 lira ) çıkarılıyor. 

Kalan 100 lira size gelir olarak yazılıyor. 

Finlandiya'da gelir vergileri oldukça yüksek bu sebeple bütün giderlerinizi kayıt altında tutup gelirlerden düşmeye çalışın bu şekilde gereksiz yere fazladan gelir vergisi ödemezsiniz.

Gelir vergisi hesabı ile alakalı önemli birkaç bilgi ve tüyo

• Finlandiya'da vergi dönemleri aylık, 3 ayda bir veya yılda bir şeklinde seçilebiliyor.
  Bunun manası şu; aylık derseniz her ay gelir,gider ve vergileri hesaplayıp ödüyorsunuz. 3 ayda biri seçerseniz; bu işlemleri 3 ayda bir yapıyorsunuz vs. Yıllık derseniz; yılda bi kez vergi hesap kitabı yapıyorsunuz.
  Hangisi iyidir diye düşünüyorsanız; Satışlarınız fazlaysa aylık vergi dönemi daha iyi, satışlarınız az ise 3 aylık veya yıllık daha iyi. Çok müşterisi olan bir dükkanın veya şirketin bütün vergi işini bi yıl bekletirseniz haliyle dağ gibi fatura, fiş biriktirmeniz gerekir.
• İşletmelerde gelir vergisi bir önceki dönemde yapılan kara göre hesaplanır (aksini bildirmezseniz.) ve peşin peşin ödenmeye başlanır .
  İşletme yeni kurulmuşsa veya dükkan yeni açılmışsa sizden bi gelir tahmini yapmanızı istiyorlar. Diyorsunuz ki ben bu sene 10.000 euro para kazanacam, hemen gelir vergisini hesaplıyorlar ve taksit taksit ödemenizi bekliyorlar.
• Limited şirketlerde ortaklardan birinin kendi ihtiyacı için kasadan çektiği paradan %20 direkt vergi olarak kesilir. Ortaklar maaş alıyorsa alınan maaştan yine kişinin toplam gelirine oranla vergi kesilir.
• Eşlerin gelirleri birbirlerinin gelir vergisi oranlarını etkilemez. Bu yüzden iyi kar yapan küçük işletmelerde tek kişinin sahipliği yerine, eşlerin dükkana ortak olması toplamda daha düşük gelir vergisi ödenmesini sağlar.
  Örnek: Bir restoranınız var ve ayda 10.000 euro kar yapıyor. Siz tek başınıza restoranın sahibisiniz. Bu durumda aylık geliriniz yüksek olduğundan yüksek oranda vergiye tabi oluyorsunuz. Atıyorum %40 vergi oranı; 4000 euro aylık gelir vergisi ödüyorsunuz.
  Aynı restoran sizin ve eşinizin üzerine olsa: Kar ikiye bölündüğü için 5000 euro sizin 5000 euro eşinizin aylık geliri var olarak görünüyor. Bu durumda kişi başı geliriniz daha düşük olduğundan vergi oranı da düşüyor. Atıyorum %25; siz size düşen 5000 euro'dan (1250 euro), eşinizde kendine düşen 5000 euro dan (1250 euro) bu oranda vergi ödüyor.
  Kısaca kar aynı, eve giren para normalde aynı ama hesap iki kişiye bölününce 4000 euro yerine 2500 euro gelir vergisi ödüyorsunuz.

Finlandiya'da neler gelir vergisinden düşülebilir?

• Ürün veya hizmeti üretmek için yapılan masrafları gider olarak düşebiliyoruz. (ürünü toptancıdan veya üreticiden almak için harcanan para, dükkan kiranız, dükkanın faturaları, dükkan için kullandığınız temizlik, hijyen ürünleri, çalışanların maaşları vesaire)
• Bunun yanında işiniz ile alakalı diğer harcamaları da düşebiliyorsunuz. Diyelim marangozsunuz ve yaşadığınız şehirden farklı bir şehirde işinizle alakalı bir fuar var. Bu fuara gidiş geliş, eğer orda konaklayacaksanız konaklama masrafları, fuara giriş için alınan biletler ve benzerini masraf olarak düşebiliyorsunuz.
  Önemli Not: Bu harcamaları ve hangi tarihlerde ne amaçla gittiğinizi not almanız gerekiyor. Bu tür harcamalar için bir günlük tutmakta fayda var.
• Akaryakıt masrafları: Ticari aracınız varsa bunun için kullandığınız akaryakıtı masraf olarak düşebiliyorsunuz.
  Binek aracınız varsa bu araba için kullandığınız akaryakıtı sadece iş amaçlı kullandığınız zaman masraf olarak düşebiliyorsunuz. Bu durumda da yine aracın kullanımı ile alakalı bir günlük tutmanız gerekiyor (zorunlu).
  Örnek: 24 mayıs perşembe günü saat 10:00 - 10:30 arası, 12 kilometre Tampere'den  Ylöjärvi'ye mal almaya gittim.
  Finlandiya'da vergi denetimleri çok sıkı; bu tür kayıtlarda yanlış beyanda bulunmayın.
  Konu ile ilgili güzel bir örnek vereyim: Buz hokeyi derbi maçın olduğu gün vergi dairesinden elemanlar buz hokeyi salonun olduğu yere gidip dışarıdaki araçların plakalarının fotoğrafını çekmişler. Daha sonra vergi dönemi sonunda bu araç kullanımı ile ilgili günlüklerdeki beyanlarla karşılaştırmışlar. Diyelim vatandaş maçın olduğu saatte şurdan şuraya iş için gittim yazmış ama plakaya bakıyorlar araç o saatte buz hokeyi salonun önünde. Bu durumda yalan beyandan dolayı tabi ceza yazıyorlar.
• Bir de iş için yapılan etkinlikler, toplantılar, yemekler ve benzerinde duruma bağlı olarak belli oranda masraf gösterebiliyorsunuz. Örnek: Siz iş yeri sahibisiniz ve birlikte iş yapacağınız kişiyi veya müşteriyi bir yemeğe götürdünüz. Yemekte kendi yiyip içtiklerinizi masraf olarak gösteremiyorsunuz ama misafir için harcadığınız yemek parasının bi kısmını masraf olarak gösterebiliyorsunuz. Diyelim çalışanlarınız için bir etkinlik düzenlediniz veya onları bi eğitimine, seminere gönderdiniz bunları da masraf gösterebiliyorsunuz.

Finlandiya'da İşletme Olmadan Ticaret

Herhangi bir işletmeniz veya dükkanınız yok ama bişeyler alıp satma gibi bi fikriniz var. Bu durumda yıllık 10.000 euroya kadar olan satışlarda kdv zorunluluğu yok ama gelir vergisi zorunlu. 

Gelir vergisi içinde bir defter tutmanız gerekiyor hangi tarihte ne kadar mal sattınız, kaç paraya sattınız, maliyeti neydi, ne kadar ettiniz vesaire. Gelir beyanını kendiniz form doldurarak yapıyorsunuz o yüzden bu kayıtlar önemli.

Finlandiya'da işportacılık yapılamayacağı için açık pazarlarda veya internet üzerinden eşya alıp satmak mümkün. El işi ve el emeği ile yapılmış ürünler içinde aynı kurallar geçerli.

Evde takı, süs eşyası ve benzeri yapıp bunları internet üzerinden veya pazarlarda satabilirsiniz.

Finlandiya'da ikinci el eşya alıp satmak veya Finlandiya'da el işi ürünler satmak için 

Reilu Kirpputori sitemizi kullanabilirsiniz.

Mal ve hizmet satarken fiş ve faturaları el ile yazabiliyorsunuz illa yazarkasaya ihtiyacınız yok.

Normalde fiş de işletmeler için işletme vergi numarası olması gerekiyor ama dükkan ve/veya işletmeniz yoksa haliyle sizde bu numaradan olmuyor. Bunun yerine isim soyisim ve imzayı kullanın

Finlandiya'da İş Kurmak

Finlandiya'da iş kurmak veya Finlandiya'da dükkan açmak için size gerekli bilgileri bu yazımızda paylaşacağız. Konu ile ilgili rehber kitaplar ve dergiler bulunmasına rağmen bunlar çok uzun uzadıya ve çok teorik yazılmış şeyler.
Gelelim konumuza; bir iş fikriniz var ve Finlandiya'da kendi işinizi kurmak istiyorsunuz sırasıyla yapılması gerekenler şu şekilde:

1) İş fikri ile alakalı "iş planı" yapın.
İş planı nedir diyen arkadaşlar için bir örnekle açıklayalım.
Diyelim ki bir Finlandiya'da restoran işi yapmayı düşünüyorsunuz: Bunu nerede açacaksınız?, Dükkanı açacağınız yerde rekabet ne durumda? Hangi ürünleri satacaksınız; Türk ev yemekleri mi, kebap mı, dünya mutfaklarından yemekler mi vesaire? Ürünlerin maliyeti ne olacak ve siz bunları hangi fiyattan satacaksınız? İş yeri açmak için size ne kadar para lazım? İş Planı, bu ve benzeri sorulara cevaplar veren bir tür rapor kısacası. Bu rapora bakınca açacağınız yer kar eder mi ve bu iş yürür mü bunları göreceksiniz (En azından kağıt üzerinde).
İş planı yapmak neden önemli derseniz biraz sonra bahsedeceğimiz destek parasına başvurmak ve çeşitli kuruluşlardan iş yeri açmak için kredi çekmek istediğinizde bu rapora ihtiyacınız olacak.
İş planı'nın nasıl yapılacağını bilmiyorsanız paniğe gerek yok oma yritys suomi sayfası ile irtibata geçerseniz; size ücretsiz yardımcı oluyorlar.

2) İş yeri açmak için kaynak bulmak:
Öncelikle "Starttiraha" dan bahsedelim. İşyerini açtığınızda hemen müşteriler kapınızda kuyruk olmayabilir ve bir süre çok fazla iş yapamayabilirsiniz veya başlangıçta müşteri sayınız az olabilir.
Finlandiya'da bunu düşünerek "starttiraha" yani "başlangıç parası" denilen bir destek uygulaması var.
Starttiraha'ya kimler başvurabilir? diye merak edenler için cevap; tam zamanlı girişimci/esnaf olacak  Fin vatandaşları ve Finlandiya'da kalıcı olarak ikamet eden diğer kişiler.
Bu destek 6 ay boyunca her ay yaklaşık 600 euro olarak veriliyor. Duruma göre 6 ayın bitiminde bir 6 ay daha uzatma şansı oluyor.
Önemli not: İşyeri resmi olarak açıldıktan sonra bu desteğe başvuru yapamıyorsunuz. Bu yüzden işyerini açmadan önce bu destek için başvurunuzu yapmanız  gerekiyor.
Başvuru yaparken yukarda bahsettiğimiz iş planını inceliyorlar ve ona göre karar veriyorlar. Starttiraha için başvurular TE-toimisto'dan  (iş bulma kurumu) yapılıyor.
İş kurmak için kendi birikiminiz yeterli değilse bankadan kredi çekebilirsiniz ama genelde bir mal mülk teminat göstermeniz gerekiyor.
İşyeri için kredi çekmenin bir diğer yöntemi ise Finnvera'ya başvurmak. Finnvera'nın bankadan farkı şu; burdan kredi için başvurduğunuzda herhangi bir teminat göstermeniz gerekmiyor ancak en başta bahsettiğimiz "iş planı" na bakıyorlar ve açacağınız işyerinin geleceği var mı, para kazanma ihtimali var mı bunlara bakıyorlar.
Kaynak bulmak için bir diğer yöntem de (ki genelde iyi ve özgün bir iş fikriniz varsa faydası olur.) kuracağınız iş için yatırımcı aramak. Fiban isimli kuruluş Finlandiya da yeni iş kuranlarla bunlara yatırım yapma potansiyeli olan kişileri buluşturuyor. Fiban org sitesinden detaylara göz atabilirsiniz.

3) Gerekli izinleri alın
Her iş için gerekli izinler farklılık gösteriyor. Hangi alanda faaliyet gösterecek iseniz onunla ilgili gerekli izinlere yrittäjät .fi sayfasından bakabilirsiniz.

4) İşletme ismi bulma ve gerekli patentlerin alınması
İşletme için seçtiğiniz ismi işletmeyi açarken kayıt edebiliyorsunuz. İstediğiniz isim çoktan alınmış mı, Finlandiya'da bu isimde başka firma var mı buna nimipalvelu.prh internet sayfasından bakabiliyorsunuz. İş fikriniz için patent alacaksanız veya aynı fikir için daha önce kayıtlı patentler var  mı bunlara bakmak için yine prh.fi sayfasından gerekli detayları öğrenebilirsiniz.
Bu kurum Finlandiya'da patent ve kayıt işlerine bakıyor.
İşyerini açmak için gerekli izinlerin yanında iş yerini açıp çalıştırıp faaliyete geçtikten sonrada bazı izinlere ihtiyacınız olabilir. Örnek: Finlandiya'da müşterilerin bulunduğu alanlarda müzik çalmak için telif hakkı parası ödemeniz gerekiyor. Konunun detaylarını telif haklarının Finlandiya'da nasıl işlediğine dair ayrı bir yazı ile ilerde anlatacağız.

5) İşyerinin kaydı
Son olarak Firmanın resmi kaydını yapıyorsunuz.Bu işlemi ytj.fi sayfasını kullanarak internet üzerinden gerçekleştirebiliyorsunuz. Küçük esnaf (yksityinen elinkeinonharjoittaja kısa adı toiminimi) kaydı yaptırmak için gerekli ücret 75 euro.Finlandiya'da Limited şirket kaydı yaptırmak için ücret 330 euro. (İşletme tipleri ve bunlar arasındaki farkları başka bi yazıda açıklayabiliriz talep olursa. ) İşletme kurma bildirimi formunu (Perustamisilmoitus) doldurup kaydı tamamlıyorsunuz. Kayıt için gerekli bilgiler; firma adı, firma faaliyet alanı, firmanın hangi şehirde olacağı ve firma iletişim bilgileri.
Bu işlemi tamamladıktan sonra hem firma kaydı hem de vergi dairesine kayıt tamamlanmış olacak ve size Y-Tunnus numarası verilecek. Y-tunnus'u (yritys tunnus) işletme kimlik numarası olarak düşünebilirsiniz. Vergi öderken ve diğer bütün resmi işlemlerde bu numarayı kullanacaksınız.

Vergi ödeme ile ilgili konular uzun olduğundan artık bi sonraki yazıya kaldı. Şimdilik bu kadar.

Finlandiya da girişimcilik

Kuzey Işıkları - Aurora borealis

Kuzey Işıkları - Lofoten , Norveç

Son yıllarda artan popülaritesi ve bu konuda çok soru almamız nedeniyle: Kuzey ışıkları diğer adıyla Kutup ışıkları hakkında kafanızdaki sorulara cevapları bu yazımızda paylaşacağız.

Kuzey ışıkları nedir? Kuzey ışıkları nasıl oluşur?

Kuzey ışıkları dünyanın manyetik alanı ve güneşten gelen parçacıkların etkileşimi sonucu oluşan bir doğa olayıdır. Bu olay sonucu bir ışıma meydana gelir; işte o harika görüntüler de bu şekilde oluşur.
Kuzey ışıkları ingilizcesi Northern Lights dır, Finlandiya'da da Revontulet diye anılır. Olurda yabancı kaynaklarda arama yapmanız gerekirse aklınızda bulunsun.

Kuzey ışıkları sadece Norveç'te mi görülür?

İnsanlarda son zamanlarda böyle bir algı oluşmuş durumda; çoğu kişi kuzey ışıklarını görmek için Norveç'e gidilmesi gerektiğini sanıyor. Kuzey ışıklarını görebileceğiniz başka ülkeler de var.

Kuzey Işıkları hangi ülkelerde görülür?

Kuzey ışıklarını; Avrupa'da İsveç, Finlandiya, İzlanda, Rusya gibi diğer ülkelerden görmek de mümkün. Aslında Norveç ve İzlanda inanılmaz pahalı ülkeler olduğundan tercihinizi İsveç veya Finlandiya'dan yana kullanabilirsiniz.

Kuzey ışıkları sadece kutuplarda mı görülür?

Doğru sanılan yanlışlardan biri de budur; kuzey ışıkları sadece kutup bölgesinde görünmez. Norveç, İsveç, Finlandiya gibi ülkelerin güney kısımlarından da zaman zaman kuzey ışıkları görünür.
Kuzey ışıkları fenomeninin kuzey kutup dairesi (ingilizcesi arctic circle) ile özdeşleşmiş olmasının sebebi kutuplarda sonbahar ve kış dönemi havanın daha karanlık olması ayrıca fazla şehirleşme bulunmadığından gecelerin daha karanlık geçmesi.

Kuzey Işıkları ne zaman görülebilir? Kuzey ışıkları yılın hangi döneminde görülür?

Genel kanının aksine kuzey ışıkları aslında yıl boyu rastgele ortaya çıkmaktadır. Yani yaz, kış vs diye bir sezonu yoktur. Ancak Kuzey Avrupa'da yada genellersek Kuzey Kutbuna yakın bölgelerde yazları günler uzun, geceler kısadır. Aydınlık havada da kuzey ışıklarını görmek çok zor olacağından genelde insanlarda kuzey ışıklarının kışın ortaya çıktığı yönünde bir algı oluşmuştur.
Durum böyleyken sonbahar ve kış dönemlerinde kuzey ışıklarını görme ihtimaliniz daha yüksektir.
Kuzey ışıkları hangi mevsimde görülür sorusuna da bu vesile ile cevap vermiş olduk.

Kuzey ışıkları en iyi hangi tarihte görülür?

Kuzey ışıkları rastgele ortaya çıkar ve şu gün görünür vs diye kimse size tarih veremez ama yinede havanın karanlık olması ve gecelerin uzun sürmesi nedeniyle en ideal aylar Kasım, Aralık aylarıdır.
Seyahat tarihini seçerken hava durumu da dikkate almakta fayda var. Örneğin Ocak, Şubat ayları da ışıkların görünmesi açısından iyi aylardır ancak bu aylarda genelde hava çok soğuktur.
Özellikle çadırı ile kamp kurmak isteyen gezginler için bu ayları pek tavsiye etmiyoruz.
Kuzey ışıklarını görebilmek biraz şans işidir.
Finlandiya kuzey ışıkları turu, Norveç kuzey ışıkları turu ... bu şekilde turlar düzenleniyor ama tura gidip ışıkları göremeden de dönebilirsiniz. Buna da hazırlıklı olun.

Kuzey Işıkları fotoğraflardaki gibi mi?

İnternette kuzey ışıkları ile alakalı pek çok fotoğraf görürsünüz. Haliyle kimileri merak ediyor; gerçekten böyle mi görünüyor diye. Fotoğraf makinalarının, özelliklede profesyonel fotoğraf makinalarının ışığı toplama özelliği bulunuyor; bu sebeple canlı canlı kutup ışıklarını izlediğinizde sizin göreceğiniz fotoğraflardan farklı olacaktır. Ancak göreceğiniz manzara sizi kesinlikle hayal kırıklığına uğratmayacaktır.

                          Kuzey Işıklarını İzlemek İçin Aşağıdaki Videoya Gözatabilirsiniz.