Fince Öğreniyorum

Fince Dersleri 2. Bölüm

Bu yazımızda hem Fince kelime dağarcığınızı geliştirecek ve size günlük hayatta faydalı olacak kelimelerden bahsedeceğiz, hem de Fince gramer'e (dilbilgisi) giriş yapacağız.
Buna ek olarak:
Fince kişi zamirleri, Fiil türleri ve Fiil Çekimlerini anlatacağız.

Fince Kişi Zamirleri

Minä - Ben
Sinä - Sen
Hän - O (Fince'de 3. tekil şahıs aynı Türkçe'de ki gibi cinsiyetsiz. Yani hem dişi hem erkek için "Hän" kullanılıyor.Ancak cansız varlıklar ve hayvanlar için "se" kullanılıyor.)
Se - O
Me - Biz
Te - Siz
He - Onlar
Ne - Onlar (cansız varlıklar ve hayvanlar için)

Fince Fiiller

Fiil, genel manada cümlede bir iş, oluş, eylem belirten öğedir.
Bu ön bilgiden sonra; Fince fiillere göz atalım.

Fince Fiil Tipleri (verbityypit)

Fince'de mastar haline göre fiiller 6'ya ayrılıyor:

Fiil tipi 1) Sonunda iki sesli harf olan fiiller.

(Fince sesli harfler; a, ä, e, o, ö, u, y
"y" harfi Fince'de "ü" diye okunduğu için sesli harf olarak geçer.)

Lukea - Okumak
Tukea - Desteklemek
Ostaa - Satın Almak
Odottaa - Beklemek
Etsiä - Aramak
Kantaa - Taşımak
Nostaa - Kaldırmak
Antaa - Vermek
Sisältää - İçermek
Asua - İkamet etmek

Fiil Tipi 2) -da, -dä ile biten fiiller

Syödä - Yemek yemek
Juoda - İçmek
Myydä - Satmak
Tuoda - Getirmek
Viedä -  Götürmek
Tehdä - Yapmak

Fiil Tipi 3) -la, -lä, -na, -nä,-ra, -rä,-sta,-stä ile biten fiiller.

Olla - Olmak
Opiskella - Ders çalışmak/ Öğrenim görmek
Ajatella - Düşünmek
Tulla - Gelmek
Kävellä - Yürümek
Pyöreillä - Bisiklet Sürmek
Mennä - Gitmek
Suunnitella - Planlamak
Päästä - Geçmek
Purra - Isırmak
Nousta - Yükselmek, (ayağa) Kalkmak
Pestä - Silmek, Yıkamak (genel olarak bişeyleri silerek veya yıkayarak temizlemek)
Ratkaista - Çözmek

Fiil Tipi 4) - ata, -uta, -ota ile biten fiiller.

Avata - Açmak
Arvata - Tahmin Etmek
Tavata - Tanışmak, Buluşmak
Hypätä - Zıplamak
Pudota - Düşürmek
Haluta - İstemek

Levätä - Dinlenmek
Siivota - Temizlemek, Temizlik Yapmak

Fiil Tipi 5) - ita, -itä ile biten fiiller.

Tarvita - İhtiyaç duymak
Mainita - Bahsetmek
Valita - Seçmek
Tulkita - Yorumlamak
Punnita - Tartmak

Häiritä - Rahatsız etmek
Ansaita - Hak etmek

Fiil Tipi 6) -eta, -etä ile biten fiiller.

Paeta - Kaçmak
Koeta - Denemek
Vanheta - Yaşlanmak
Nuoreta - Gençleşmek

Fince Fiil Çekimleri

Fince'de fiil türlerine göre, fiillerin çekimleri de değişiyor.
Bir de Türkçe'de ki gibi her şahıs için fiil çekimide farklı oluyor.
Örnekler üzerinden gidersek anlamak kolaylaşacaktır.

Fiil Türü 1 Çekimi

Sonunda iki sesli harf olan bu fiillerin en sonundaki ünlü harfi atıyoruz ve kişi ekini ekliyoruz.
Örnek: Ostaa , satın almak fiilini ele alırsak.
Fiilin en sonundaki "a" harfini atıyoruz.
"Osta" bu şekilde fiil çekimini yapıyoruz.

Minä osta-n = Ben satın alırım.
Sinä osta-t = Sen satın alırsın.
Hän ostaa = O satın alır.
Me osta-mme = Biz satın alırız.
Te osta-tte = Siz satın alırsınız.
He osta-vat = Onlar satın alır.

3. Tekil şahıs ( hän, se) çekimlerinde fiil kökünün sonundaki ünlü, kendini tekrar ediyor.
Yine "fiil tipi 1" den farklı bir örnek verirsek.

Etsiä, aramak manasına geliyor. Bu fiili de çekerken; en sondaki ünlü harf "ä" yi atıyoruz. "Etsi" olarak fiil çekimine devam ediyoruz. Gördüğünüz gibi 3. Tekil şahısda ; fiil kökünün sonundaki "i" harfi kendini tekrar ediyor.

Minä etsi-n = Ben ararım.
Sinä etsi-t = Sen ararsın.
Hän etsii = O arar.
Me etsi-mme = Biz ararız.
Te etsi-tte = Siz araraınız.
He etsi-vät = Onlar ararlar.

Fiil Türü 2 Çekimi

Sonu -da, -dä ile biten fiiller demiştik. Bu fiillerde en sondaki da, dä yi atıyoruz. Kalan kısmı fiilin çekimi için kullanıyoruz.
Juoda, içmek manasına geliyor.
fiilin sonundaki "da" yı atıyoruz. "Juo" kelime kökü ile fiil çekimini yapıyoruz.

Minä juon - Ben içerim.
Sinä juot - Sen içersin.
Hän juo - O içer.
Me juomme - Biz içeriz.
Te juotte - Siz içersiniz.
He juovat - Onlar içerler.

Diğer bir örnek: Syödä - Yemek fiili.
Aynı şekilde kelimenin sonundaki "dä" yi atıyoruz. "Syö" fiil kökü ile çekimini yapıyoruz.
Minä syön - Ben yerim.
Sinä syöt - Sen yersin.
Hä syö - O yer.
Me syömme - Biz yeriz.
Te syötte - Siz yersiniz.
He syövät - Onlar yerler.

Fiil Türü 3 Çekimi

-la, -lä, -na, -nä,-ra, -rä,-sta,-stä ile biten fiiller demiştik. Bu tip fiillerde fiilin sonundaki -la, -lä, -na, -nä, -ra, -rä, -ta, -tä yi atıyoruz ve fiilin kökü ile kişi eki arasına "e" harfi ekliyoruz. (Anlatırken karmaşık gibi görülsede, örneklere bakınca; aslında gayet kolay olduğunu göreceksiniz.)
Kävellä, yürümek manasına geliyor. Fiilin sonundaki "-lä" yı atıyoruz. Sonuna "e" harfini ekliyoruz. Sonrada kişi ekini ekleyerek çekime devam ediyoruz.
Minä kävel-e-n
Sinä kävel-e-t
Hän kävelee
Me kävel-e-mme
Te kävel-e-tte
He kävel-e-vät

Diğer bir örnek; Mennä, gitmek anlamına geliyor. Yine kelimenin sonundaki "-nä" yi atıyoruz. Kelimenin köküne "e" ekliyoruz, sonrada kişi ekini ekliyoruz.
Minä menen - Ben giderim.
Sinä menet - Sen gidersin.
Hän menee - O gider.
Me menemme - Biz gideriz.
Te menette - Siz gidersiniz.
He menevät - Onlar giderler.

Bir örnek de -sta ile biten fiillerden vereyim.
Nousta, yükselmek, (oturduğunuz yerden) ayağa kalkmak manalarına geliyor.
Fiilin sonundaki "-ta" yı atıp yukarda yaptıklarımızı tekrarlıyoruz.
Minä nousen - Ben ayağa kalkarım.
Sinä nouset - Sen ayağa kalkarsın.
Hän nousee - O ayağa kalkar.
Me nousemme - Biz ayağa kalkarız.
Te nousette - Siz ayağa kalkarsınız.
He nousevat - Onlar ayağa kalkarlar.

Fiil Tipi 4 Çekimi

Fiilin sonunda - ata, -uta, -ota varsa; bunlar Fince'de 4. Tip fiiller olarak anılıyor.
Bu tür fiillerin çekiminde aradaki "t"harfini atıyoruz ve fiilin kök sözcüğünün sonuna kişi eki ekliyoruz.

Örnek; Avata, (bişeyi) açmak manasına geliyor.
Avaan - Açarım.
Avaat - Açarsın.
Hän avaa - Açar.
Avaamme - Açarız.
Avaatte - Açarsınız.
He avavat - Açarlar.

Fince'de de Türkçe'de ki gibi özneyi cümleden çıkarabiliyoruz. Yanlız Fince'de 3. tekil ve 3. çoğul şahıslarda bunu yapamıyoruz.Yukardaki örneğe tekrar bakarsanız. "Ben açarım" da diyebilirsiniz, "Açarım" da diyebilirsiniz. Cümlenin anlamı değişmiyor.
Fince'de de aynı şekilde "Minä avaan" veya sadece "Avaan" diyebilirsiniz.

Aynı fiil grubuna bir örnek daha verelim;
Haluta, istemek anlamında kullanılıyor.
Minä haluan - İsterim.
Sinä haluat - İstersin.
Hän haluaa - İster.
Me haluamme - İsteriz.
Te haluatte - İstersiniz.
He haluavat - İsterler.

Fiil Tipi 5 Çekimi

Sonunda  - ita, -itä olan fiiller bu gruba giriyor. Bu fiillerin çekimini yaparken fiilin sonundaki "-a, -ä" yi atıyoruz ve fiile "-se" ekliyoruz. Her zaman ki gibi fiilin sonuna kişi eklerini koyuyoruz ve fiil çekimini tamamlıyoruz.
Valita, Seçmek manasına geliyor.
Sondaki "a" yı atıyoruz (Valit) ve "se" ekliyoruz (Valitse) . Son olarakta kişi eklerini ekliyoruz.
Minä valitsen - Seçerim.
Sinä valitset - Seçersin.
Hän valitsee - Seçer.
Me valitsemme - Seçeriz.
Te valitsette - Seçersiniz.
He valitsevat - Seçerler.

Fiil Tipi 6 Çekimi

Bunlar sonunda -eta veya -etä hecesi olan fiiller demiştik. Bu tür fiillerin çekiminde fiilin sonundaki "ta, tä" yi atıp fiile "ne" ekliyoruz.
Örnek:
Vanheta (Yaşlanmak); "-ta" yı atıyoruz (Vanhe) ve "-ne" ekliyoruz (Vanhene)
Vanhenen - Yaşlanırım.
Vanhenet - Yaşlanırsın.
Vanhenee - Yaşlanır.
Vanhenemme - Yaşlanırız.
Vanhenette - Yaşlanırsınız.
Vanhenevat - Yaşlanırlar.

Fince Emir Cümleleri - Fince Emir Kipi

Aynı Türkçe'de ki gibi Fince'de de emir cümlelerinde tekil ve çoğul olmak üzere 2 çeşit emir cümlesi var.
Örnek: Türkçe'de bir kişiye emir veriyosanız:
"Yap, Et, Git, Koş" vesiare diyorsunuz.
Birden fazla kişiye emir veriyorsanız:
Yapın, Edin, Gidin, Koşun diyorsunuz.

Fince tek kişiye emir verirken:

Fiilleri emir kipinde kullanmak için önce fiilin 1. tekil şahıs (Ben) çekimini yapıyoruz ve kelimenin sonundaki "-n" yi atıyoruz.
Fince fiil tiplerini ve fiil çekimlerinin nasıl yapıldığını yukarda anlattık zaten.

Juon (içerim) - "-n" yi atıyoruz Juo (İç)
Syön (yerim) - "-n" yi atıyoruz Syö (Ye)
Menen (Giderim) - Mene (Git)
Tulen (Gelirim) - Tule (Gel)
Arvaan (Tahmin ederim) - Arvaa (Tahmin et)
Juoksen (Koşarım) - Juokse (Koş)
Hyppään (Sıçrarım) - Hyppää (Sıçra)
Kirjoitan (Yazarım) - Kirjoita (Yaz)
Tek kişi için olmusuz emir cümlesi kurarken. fiilin emir kipinden önce "älä" kelimesini kullanıyoruz .
Örnek:
Kuuntele - dinle
Älä kuuntele - dinleme
Katso - Bak
Älä katso - Bakma

Fince birden fazla kişiye emir verirken

Fiillerin kök halini alıyoruz ve sonuna "-kaa veya -kää" ekliyoruz.
Fiilin kökünden kasıt; fiil tiplerine göre çekim yaparken. Fiillerden önce bazı heceleri atıyorduk. İşte bu heceleri attıktan sonra elimizde kalan kısım fiilin kökü oluyor.
Hangisinde -kaa hangisinde -kää koyacağımızı belirleyen şey ise ; fiil kökünde a, o, u sesli harflerinden biri varsa -kaa ekliyoruz. Bunlardan biri yoksa -kää ekliyoruz.
(Türkçe'de ki küçük ünlü uyumuna benzeyen bir kural)
Örnekler üzerinden gidelim:

Fiil tipi 1 için çoğul emir kipi

Ostaa (satın almak)
Fiilin sonundaki sesli harf olan "a" yı attık.
Osta (fiilin kökü). Fiilin köküne baktık "o" ve "a" harfleri var o zaman buna -kaa ekliyoruz.
Ostakaa (satın alın)
Etsiä (aramak)
Fiilin sonundaki "ä" yi attık. Etsi (fiilin kökü). Fiilin kökünde a, o veya u harflerinden biri yok. O halde -kää ekliyoruz.
Etsikää (arayın)

Olumsuz yaparken
Cümle başına Älkää kelimesini koyuyoruz. Fiilin köküne -ko veya -kö ekliyoruz.
Biraz önce bahsettiğim kural burda da geçerli. Yani fiil kökünde a, o, u sesli harflerinden birş varsa -ko, bunlardan biri yoksa -kö ekliyoruz.
Bütün fiil tipleri için bu yöntemi uyguluyoruz.
Älkää ostako (satın almayın)
Älkää etsikö (aramayın)

Fiil Tipi 2 için çoğul emir kipi

Käydä (ziyaret etmek)
Fiilin sonundaki -da, -dä yi atıyoruz.
Käy (fiilin kökü). Fiilin kökünde a, o veya u yok; o yüzden -kää ekliyoruz.
Käykää (ziyaret edin)
Älkää käykö (ziyaret etmeyin)

Fiil tipi 3, 4, 5 ve 6'da da aynı şekilde; önce fiilin kökünü alıyoruz. Sonra gerekli ekleri kullanıyoruz.

Konular çok karmaşık gelebilir. Haklısınız kesinlikle ancak pratik yapmak çok önemli. Pratik yaptıkça; artık beyniniz otomatiğe bağlıyor ve oturup böyle ne çıkaracaktım ne ekleyecektim diye düşünmüyorsunuz.
Eğer dilbilgisi kuralları ve kaideleri ile aranız çok iyi değilse; ilerleyen günlerde Fince sık kullanılan soru cümleleri ve diğer kalıp cümleleri yazacağım. Kalıp olarak bu cümleleri öğrenip hiç değilse günlük hayatta işlerinizi halledebilirsiniz.
Fince'yi iyi şekilde öğrenmek isteyenlerin; hiç değilse bahsettiğimiz bu temel dilbilgisi kurallarını bilmeleri gerekiyor. 

Fince kelimeler ve okunuşları için Fince Öğreniyorum yazımızın önceki bölümüne buradan ulaşabilirsiniz.

Etiketler: fince gramer kitabı, fince kursu, fince öğrenme seti, fince cümle yapısı, fince öğrenme siteleri, finnish grammar pdf, fince kitap, fince gramer kitabı, fince nasıl öğrenilir, fince cümleleri kurarken dikkat edilmesi gerekenler,fince nerenin dili, fince fiillerin mastar halleri, fince fiillerin emir kipleri, finlandiya'da kullanılan dil, finlandiya'da hangi dili konuşuyorlar, finlandiyalıların dili, fince öğrenmek zor mu, fince öğrenmek istiyorum, fince öğrenirken nasıl bir yol izlemeliyim, fince kolay mı, fin, finnish language, finland, learning finnish language, finnish grammer rules

• Paylaş
• Paylaş
• Paylaş
• Paylaş