Fince Dersleri 5

Fince Dilbilgisi
(Suomen Kielioppi)

Fince'de Pasif (edilgen) cümlelerden (yapılır, edilir, atılır, harcanır..), Şart cümlelerinden; (yapsaydım, etseydim, olsaydı vb) ve Zorunluluk cümlelerinden (yapmalısın, etmelisin, olmalısın vb) bahsedeceğiz.
Bunların çekimlerinin nasıl yapıldığını ve nerelerde kullanıldıklarını örnekler ile anlatacağız.
Yeni Konuya Başlamadan Önce; 
Lütfen Önceki Konulara Göz Atın.


Fince'ye Giriş (Alfabe, Kelimelerin Okunuşu)
Nasıl Fince Öğrenilir
Fince Fiil Tipleri
Fince Zaman Çekimleri

Fince'de Pasif Cümleler 

(Edilgen Çekim)
(Passiivin Preesens)

Cümleleri, temel olarak etken ve edilgen diye iki temel başlıkta topluyoruz.
Etken cümlelerde; bir özne var ve işi yapan kişi belli; bunlar hepimizin bildiği düz cümleler aslında.
Minä söin kalaa tänään.
(Ben, bugün balık yedim.)

Sinä kävit kaupassa.
(Sen, dükkana uğradın.)

Hän osti uudet kengät.
(O, yeni ayakkabılar satın aldı.)

Me palaamme kotiin huomenna.
(Biz, yarın eve döneceğiz.)

Te odotatte bussia.
(Siz, otobüs bekliyorsunuz.)

He puhuvat paljon tästä asiasta.
(Onlar, bu konu hakkında çok konuşurlar.)

Bu tip cümlelere etken cümle diyoruz.
Hem yapılan iş, eylem hemde işi eylemi kimin yaptığı belli.

Edilgen cümlelerdeki en önemli fark; işi yapanın belirtilmemesidir.

Örnekler üzerinden gidelim:

Syödään kalaa Suomessa.
(Finlandiya'da balık yenir.)
Örnekte görüldüğü üzere; balığı kimin yediği belirtilmiyor.

Myydään vaatteita minun työpaikassa.
(Benim işyerimde elbiseler satılır.)

Grillataan kesällä.
(Yazın mangal yapılır.)

Ammutaan ilotulitusraketteja uutena vuotena.
(Yılbaşında havai fişek atılır.)

Puhutaan Suomea Suomessa.
(Finlandiya'da Fince konuşulur.)

Kısaca: Türkçe'de; yapılır, edilir, alınır, satılır, konuşulur, gezilir, görülür şeklinde kullandığımız fiil çekimidir.

Fince'de Edilgen Fiiller Nerelerde Kullanılır:

1) Yukarıdaki örneklerdeki gibi ;cümlede özne belirtilmiyorsa.

Joka vuosi ostetaan tuhansia autoja Turkissa.
(Her yıl Türkiye'de binlerce araba satın alınır.)

2) Konuşma dilinde; cümlelerin "Biz" çekimlerinin yerine kullanılır.

Me ostamme autoja Turkissa. - yazı dili
Me ostetaan autoja Turkissa. - konuşma dili
(Biz, Türkiye'de arabaları satın alırız.)

Me menemme Turkkiin. -yazı dili
Me mennään Turkkiin. - konuşma dili
(Biz, Türkiye'ye gidiyoruz.)

3) Birlikte yapmak, etmek anlamı vermek için kullanılır. Genelde öneri şeklindedir:

Katsotaan elokuva
(Film izleyelim.)

Ostetaan autoja.
(Arabaları satın alalım.)

Puhutaan uutisista.
(Haberlerden bahsedelim.
veya
Haberler hakkında konuşalım.)

Mennään ostoskeskukseen ostamaan uusia vaatteita.
(Alışveriş merkezine, yeni kıyafetler almaya gidelim.)

Nostetaan laatikot.
(Kutuları kaldıralım.)

Not: Bu kullanım bazen işi birlikte yapmak manasının yanında, kibarlık olsun diye kullanılır.
Türkiye'de de bunun kullanımı yaygın.
Mesela: Patron "kutuları kaldırın" demezde; onun yerine "kutuları kaldıralım." der ama gelip bi el atmaz. :)

Edilgen Fiil Çekimi Nasıl Yapılır:

Fiil Tipi 1 Pasif Çekimi
(Sonunda iki sesli harf bulunan fiiller)

Önce fiilin 1. Tekil şahıs (Ben) çekimini yapıyoruz.

Örnek 1:
Etsiä (Aramak)
Etsin (Ararım.)

Sonra çekimi yapılan fiilin sonundaki kişi ekini (-n) atıyoruz.

Etsi (Ara)
Fiil kökünün son harfi "a veya ä" ise bunu "e" ye çeviriyoruz.
Son olarak -taan veya -tään ekliyoruz. (Ünlü uyumuna göre.)
Fiil kökü sonunda  "a veya ä" yoksa;
direkt -taan veya -tään ekleyip çekimi bitiriyoruz.
Etsi-tään (Etsitään - Aranır)

Örnek 2:
Odottaa (beklemek)
Odotan (beklerim)
Odota (bekle)
Kelime "a" ile bittiği için "a" yı "e" ye çeviriyoruz ve -taan ekliyoruz.
Odote-taan (Odotetaan - Beklenir)

Örnek 3:
Tietää (Bilmek)
Tiedän (Bilirim)
Tiedä (Bil)
Kelime sonunda "ä" harfi var. Bunu "e" ye dönüştürüyoruz ve -tään ekliyoruz.
Tiedetään (Bilinir)

Fiil Tipi 2, 3, 4, 5, 6 Pasif Fiil Çekimi
Bu fiil tiplerinde edilgen çekim yapmak oldukça kolay; fiilin sonuna ses uyumuna göre -an veya -än ekliyoruz.
Hepsi bu kadar.
Lyödä (Vurmak)
Lyödään (Vurulur, Vuralım)

Tuoda (Getirmek)
Tuodaan (Getirilir, Getirelim)

Haluta (İstemek)
Halutaan (İstenir, İsteyelim)

Siivota (Temizlemek)
Siivotaan (Temizlenir, Temizleyelim)

Halata (Sarılmak, Kucaklamak)
Halataan (Kucaklanır, Kucaklayalım)

Tulla (Gelmek)
Tullaan (Gelinir, Gelelim)

Ajatella (Düşünmek)
Ajatellaan (Düşünülür, Düşünelim)

Vanheta (Yaşlanmak)
Vanhetaan (Yaşlanılır, Yaşlanalım)

Edilgen Fiillerin Olumsuz Halleri

Biraz önce fiillerin edilgen çekimlerini gösterdik. Bunlar olumlu halleriydi. Şimdi bunları olumsuz olarak kullanacağımız zaman; nasıl çekim yapacağımızdan bahsedeceğiz.

Örnek:
Viettää (Geçirmek, Kutlamak)
Vietetään joulua Suomessa.
(Finlandiya'da Noel kutlanır.)
Ei vietetä joulua Saudi Arabiassa.
(Suudi Arabistan'da Noel kutlanmaz.)
Syödään kalaa Ruotsissa.
(İsveç'te balık yenir.)
Ei syödä sikaa Egyptissä.
(Mısır'da domuz yenmez.)

Kısaca: (Olumlu) pasif çekimin sonundan
"an, än' i çıkarıp fiilden önce "ei" kelimesini kullanınca olumsuz çekimi yapmış oluyoruz.

Örnek:
Puhutaan harrastuksista työpaikassa.
(İşyerinde hobilerden konuşulur.)
Olumsuz yaparken;
Puhutaan --> Puhuta
(sondaki "an" ı attık ve Puhuta kelimesinden önce "Ei" kelimesini kullandık.)
Ei puhuta politiikasta työpaikassa.
(İşyerinde siyasetten konuşulmaz.)

Luistella (buz pateni yapmak)
Luistellaan talvella.
(Kışın buz pateni yapılır.)
Ei luistella kesällä.
(Yazın buz pateni yapılmaz.)

Fince Fiillerin Edilgen Geçmiş Zaman Çekimleri

Yukarda bahsettiklerimiz "Geniş zaman, Şimdiki zaman ve Gelecek zaman" için kullanılıyordu. (Yapılır, edilir, gidilir, gelinir, verilir, alınır ve benzeri)

Şimdi ise "Geçmiş Zaman" için pasif (edilgen) fiil çekiminin nasıl yapıldığını anlatacağız. Bu çekimle şu şekilde fiiller elde ediyoruz : Yapıldı, edildi, gidildi, gelindi, verildi, alındı...

Fiil Tipi 1, 4, 5 ve 6 Edilgen Geçmiş Çekimi
Edilgen halin geniş zaman çekiminin sonundaki "aan veya ään" kısmını atıyoruz ve onun yerine "tiin" ekliyoruz.

Örnekler:
Antaa (Vermek)
Annan (Veririm)
Anna (Ver)
Annetaan (Verilir) - Edilgen geniş zaman
Annetaan lahjoja Jouluna.
(Noel'de hediyeler verilir.)

Annettiin (Verildi) - Edilgen geçmiş zaman
Annettiin lahjoja Jouluna.
(Noel'de hediyeler verildi.)

Fiil Tipi 2 ve 3 Edilgen Geçmiş Çekimi
Bu fiil tiplerinin mastar hallerinin sonunda yer alan "da, dä, la, lä, na, nä, ra, rä" seslerini atıyoruz ve "tiin" sözcüğünü ekliyoruz.

Tuoda (Getirmek)
Tuo (Fiil sonundaki -da sesini attık)
Tuotiin (Getirildi)
Uudet liikennevalot tuotiin turvamaan liikennettä.
(Trafik güvenliğini sağlamak için yeni trafik ışıkları getirildi.)

Koristella (Süslemek)
Koristel (Fiil sonundaki -la sesini attık)
Koristeltiin (Süslendi)
Kylää koristeltiin pääsiäistä varten.
(Köy, Paskalya için süslendi.)

Mennä (Gelmek)
Men
Mentiin (Gidildi)
Mentiin Espanjaan kesälomalla.
(Yaztatilinde İspanya'ya gidildi.)

Me mentiin Espanjaan kesälomalla.
(Biz, yaz tatilinde İspanya'ya gittik.)

Edilgen çekimin geçmiş zamanı da geniş zaman gibi ; "Biz" fiil çekimi ile eş anlamda kullanılabilir. Özellikle konuşma dilinde.

Pasif geçmiş cümleleri olumsuz hale getirirken;
Olumlu çekimin sonundaki "iin" sözcüğünü atıyoruz ve yerine ses uyumuna göre
"u veya y" ekliyoruz. Buna ek olarak fiilden önce "ei" olumsuzluk kelimesini kullanıyoruz.

Örnekler:
Ajaa (Araba vesaire Sürmek)
Ajettiin (Sürüldü)
Kelime sonundaki "iin" atıp "u" ekledik.
Ei ajettu (Sürülmedi)
Ei ajettu liikennesääntöjen mukaan.
(Trafik kurallarına göre sürülmedi.)

Not; Aynı cümlelerin farklı durumlarda ve farklı anlamlarda kullanılmasından dolayı: Cümlenin geçtiği ve kullanıldığı yere dikkat etmek önemli.
Örnek:
- Arkadaşınızla veya eşinizle evde oturuyorsunuz ve size "Mennään ostoskeskukseen" dedi.
Burda "Alışveriş merkezine gidelim" manası veriyor.
- Diyelimki yolda yürüyorsunuz 2-3 arkadaşınız karşıdan geliyor.
Sordunuz "Mihin te menette?" (Nereye gidiyorsunuz?)
"Mennään ostoskeskukseen" diye cevap verdiler. Burda aynı cümle "Me menemme ostoskeskukseen" (Alışveriş merkezine gidiyoruz.) anlamını veriyor.

Edilgen cümleler, Fince'de çok sık kullanılıyor. O yüzden bu konuyu iyi öğrenmeniz; günlük hayattaki konuşmaları anlamanızı kolaylaştıracak.

Fince'de Şart Kipi - Şartlı Çekim

Şart kipi nedir?
En basit tanımıyla; birşeyin gerçekleşmesi için başka birşeyin olması gerekliliği durumudur.
Örnekler Üzerinden Gidersek:
Jos minulla olisi rahaa, lähtisin matkalle
(Param olsaydı. Tatile çıkardım.)
Burda; tatile çıkabilmek için paranın olması şartı var.
Jos minulla olisi sydän, kaipaisin sinua.
(Kalbim olsaydı, seni özlerdim.) (Şarkı sözü)
Jos minulla olisi aikaa, kävisin sinun luona.
(Zamanım olsaydı, evini ziyaret ederdim.)
Menen kotiin, jos haluaisit minun menevän.
(Eve gitmemi istersen, giderim.)
Ymmärtäisin sinua paremmin, jos puhuisit hitaammin.
(Daha yavaş konuşsaydın, seni daha iyi anlayabilirdim.)

Kısaca kullanılan fiilerler birbirlerine şart ile bağlı. Biri gerçekleşirse diğeride gerçekleşebilecek.

En temel anlam ve kullanımı yukarda bahsettiğimiz gibi olsada, bunun yanında;
1) Kişi yapacağı işten emin değilse
En tiedä, ostaisinko uuden auton vai säästäisinkö rahaa?
(Yeni bir araba mı alsam yoksa parayı biriktirsem mi bilemiyorum.)
En ole varma, menisinkö Turkuun viikonloppuna.
(Haftasonu Turku'ya gidermiyim, emin değilim.)

2) Cümlelere kibarlık eklemek için
Autatko minua? - Normal
Auttaisitko minua? - Kibar Versiyonu
(Bana yardım eder misin?)
Tuletko tänne? - Normal
Tulisitko tänne? - Kibar
(Buraya gelir misin?)
Teetkö minulle palveluksen? - Normal
Tekisitkö minulle palveluksen? - Kibar
(Bana bir iyilik yapar mısın?)

Fince Fiillerin Şart Kipi Çekimleri

Fiil Tipi 2 Şart Kipi Çekimi

(Sonu "da, dä" ile biten fiiller)

Fiilin mastar halinden "da, dä" yi atıyoruz. Fiil kökünde iki sesli harf varsa ilk sesli harfi atıyoruz. Sonra "-isi" ekini ekliyoruz. Son olarakta kişi ekleri geliyor.

Örnekler:

Viedä (Götürmek)
Vie
Ve - isi
Minä veisin
Sinä veisit
Hän veisi
Me veisimme
Te veisitte
He veisivät

Myydä (Satmak)
Myy
My - isi
Minä myisin
Sinä myisit
Hän myisi
Me myisimme
Te myisitte
He myisivät

Luoda (Yaratmak)
Luo
Lo - isi
Minä loisin
Sinä loisit
Hän loisi
Me loisimme
Te loisitte
He loisivat

Olumsuz çekim yapmak istediğimizde;
Fiile eklediğimiz kişi eklerini atıp. Kişi olumsuzluk eklerini fiilden önce kullanıyoruz.

En loisi
Et loisi
Ei loisi
Emme loisi
Ette loisi
Eivät loisi

Fiil Tipi 2 Dışındaki Tüm Fiil Tiplerinde Şart Çekimi (Fiil Tipi 1, 3, 4, 5, 6)

3. Çoğul şahıs (Onlar) çekimininden geliyor.
Önce fiilleri 3. Çoğul kişi için çekim yapıyoruz. Çekim sonundaki "vat, vät" atıyoruz ve şart çekimi için kullanacağımız fiil köküne ulaşıyoruz.
Eğer fiil kökünün sonunda "e veya i" varsa bunlarıda atıyoruz. Son olarak "isi" şart ekini ve kişi eklerini ekliyoruz.

Örnekler:
Käyttää (Kullanmak)
He käyttävät (Onlar kullanırlar) - 3. Çoğul kişi çekimi.
Käyttä - sondaki "vät" i attık.
Käyttä - isi (şart ekini ekledik)
Son olarak kişi eklerini koyuyoruz.
Minä käyttäisin
Sinä käyttäisit
Hän käyttäisi
Me käyttäisimme
Te käyttäisitte
He käyttäisivät

Etsiä (Aramak)
He etsivät (Onlar Ararlar.)
Etsi - Sondaki "vät" atıyoruz.
Etsi - Son harf "i" olduğundan onuda atıyoruz.
Ets - isi (Şart ekini ekliyoruz.)
Minä etsisin
Sinä etsisit
Hän etsisi
Me etsisimme
Te etsisitte
He etsisivät

Punnita (Tartmak)
He punnitsevat
Punnitse (çekim sonundaki "vat" ı attık.)
Punnits (En sondaki "e" harfini attık.)
Punnits - isi (Şart eki ekledik.)
Minä punnitsisin
Sinä punnitsisin
Hän punnitsisi
Me punnitsisimme
Te punnitsisitte
He punnitsisivat

Burda anlattığımız çekimler bütün basit zamanlarda (Geniş zaman, Şimdiki zaman, Gelecek zaman ve Geçmiş zaman) kullanılabiliyor.

Şart kipinin bunun dışında bir de "Kusursuz Zaman" (Perfekti) çekimi var.
Normal Perfekti çekimi ile çok benzer.
Tek fark; yardımcı fiile "Şart Eki" ekliyoruz.

Kuulla (Duymak)
Olen kuullut - Normal Perfekti
Olisin kuullut - Şartlı Perfekti
Olisit kuullut
Olisi kuullut
Olisimme kuulleet
Olisitte kuulleet
Olisivat kuulleet

Zorunluluk - Gereklilik Cümleleri

Birşeyin yapılmasının gerektiğini veya yapılmasının zorunlu olduğunu belirten cümlelerdir. Türkçe'de "meli, malı" ekleri ile çekimi yapılan cümle yapısıdır: Yapmalısın, etmelisin, izlemelisin, gitmelisin, susmalısın, konuşmalısın gibi.
Bunun yanında; yapman lazım, etmen lazım veya yapman gerekiyor, etmen gerekiyor şeklinde farklı çekimler de mevcut.

Fince'de gereklilik - zorunluluk çekimini 

Türkçe'de olduğu gibi gereklilik ve zorunluluk çekimlerini yapmanın farklı yolları var: Bunların kimisi birbirinden zorunluluğun derecesi açısından ayrılırken, kimisi farklı kullanılmakla birlikte aynı manaya geliyor.

Ön Bilgi :
Minun - Benim
Sinun - Senin
Hänen - Onun
Meidän - Bizim
Teidän - Sizin
Heidän - Onların
Normalde bunlar (iyelik zamirleri) bir şeyin kime ait olduğunu göstermek için kullanılır:
Minun auto - Benim arabam
Sinun koti - Senin evin
Hänen koulu - Onun okulu
Meidän televisio - Bizim televizyonumuz
Teidän pöytä - Sizin masanız
Heidän laiva - Onların gemisi

Ancak gereklilik ve zorunluluk cümlelerinde de bunlar kullanılıyor.

Fince'de zorunluluğu anlatmak için başlıca şu fiiller kullanılıyor; " Täytyy, Pitää ve Olla pakko" , bu kelimelerden sonra kullanacağımız fiilleri mastar halinde kullanıyoruz.

Örnekler:
Minun täytyy mennä sairaalaan.
Minun pitää mennä sairaalaan.
Minun on pakko mennä sairaalaan.
(Hastaneye gitmek zorundayım. veya
Hastaneye gitmeliyim. Şeklinde
3 cümle için de aynı çeviriyi kullanıyoruz.)

Sinun täytyy kuunnella kun opettaja puhuu.
(Öğretmen konuşurken, dinlemelisin.)
Hänen pitää ostaa uusi radio.
(O, yeni bir radyo satın almalı.)
Meidän on pakko vähentää netin käyttöä.
(İnternet kullanımını azaltmalıyız.)
Teidän täytyy auttaa köyhiä ihmisiä.
(Fakir insanlara yardım etmelisiniz.)
Heidän pitää uskoa ihmeisiin.
(Mucizelere inanmalılar.)

Geçmiş zaman halleri;
Täytyy - Täytyi
Pitää - Piti
On pakko - Oli pakko
Zorunluluk fiillerini geçmiş zaman kipinde yukarda sağda yazıldıkları şekliyle kullanıyoruz. Genel olarak cümle kuruluşunda diğer öğeler değişmiyor:
Minun piti katsoa uutiset.
(Haberleri izlemem gerekiyordu.)
Sinun täytyi odottaa ulkona.
(Dışarda beklemen gerekiyordu.)
Hänen oli pakko käydä lääkäissä.
(Doktora gitmesi gerekiyordu.

Bir de bunlarla benzer anlamda;
Minun on mentävä.
(Gitmeliyim.)
Sinun on juotava vettä.
(Su içmelisin.)
Hänen on ostettava silmälasit.
(Gözlük satın almalı.)
Meidän on puhuttava tästä asiasta.
(Bu konu hakkında konuşmalıyız.)
Teidän on syötävä tervellistä ruokaa.
(Sağlıklı yiyecekler yemelisiniz.)
Heidän on annettava tukea toisilleen.
(Birbirlerine destek vermeliler.)

Yukarda görüldüğü gibi kurulan zorunluluk cümleleri de var.
Bunların çekimini yaparken en kestirme yol: Fiilin pasif geçiş zaman çekimdeki halini (ostettiin, puhuttiin, annettiin, juotiin, syötiin...) alıp sondaki "iin" sesini atmak ve bunun yerine, ses uyumuna göre;
"ava veya ävä" eklemek.

Fince Gereklilik Cümleleri

Bunları oluştururken "tarvita" (ihtiyaç duymak, gerekmek) fiilini kullanıyoruz.

Örnekler:
Minun tarvitsee syödä jotain.
(Bişeyler yemem gerekiyor.)
Sinun tarvitsee laihtua.
(Zayıflaman gerek.)
Hänen tarvitsee opiskella Suomea joka päivä.
(Her gün Fince çalışması gerekiyor.)

Bu tür cümleleri olumsuz yaparken; sadece fiilden önce "Ei" olumsuzluk kelimesini kullanıyoruz.
Minun ei tarvitse mennä töihin tänään.
(Bugün işe gitmem gerekmiyor.)
Teidän ei tarvitse jäädä kotiin koko päivän.
(Bütün gün evde kalmanız gerekmiyor.)

Not: Burdaki olumsuzluk cümleleri; herhangi bir zorunluluk veya gereklilik olmadığını belirtmek için kullanılıyor.

Aynı cümleleri geçmiş zaman için kullanacağımızda; "tarvitse" yerine "tarvi" kelimesini kullanıyoruz. 
Cümledeki diğer öğeler aynı kalıyor.
Minun tarvi odottaa. - Olumlu
(Beklemem gerekiyordu.)
Minun ei tarvi istua tässä. - Olumsuz
(Burda oturmam gerekmiyordu.)

Yazılarımızı Sosyal Medya'da Paylaşarak Destek Verdiğiniz İçin Teşekkürler.

Etiketler: Fince öğrenmek istiyorum diyenler için Türkçe-Fince konu anlatımlı kaynak, online fince dersleri, finceyi öğrenmek zor mu finceyi öğrenmek kolay mı, fince dilbilgisi türkçe konu anlatımları, fince gramer anlatımı, finnish grammer, fince öğren opi suomea, fince hangi ülkenin dili, istek kipi eki, gereklilik kipi örnekler, şart kipi örnekler, fince zorunluluk kipi örnekler, fince edilgen cümlelere örnekler, fince örnekli gramer konuları anlatımı, fince türkçe çeviri cümleler, fince öğrenmek için kaynak.

• Paylaş
• Paylaş
• Paylaş
• Paylaş